کاريکاتورهای پيامبر اسلام و نگاه مسلمانان به سکولاريسم غربی
بحث درباره نظريه جنجال آفرين ساموئل هانتينگتون درمورد برخورد تمدنها در چند هفته اخير تشديد شده و نخست وزيران، رهبران مذهبی، استادان و روزنامه نگاران سراسر جهان درباره بحران کاريکاتورهای پيامبر اسلام اظهار نظر کرده اند. اما اکثرا ترجيح می دهند همانگونه که احمد بداوی نخست وزير مالزی هفته گذشته گفت، از وجود "گسست" ميان جهان اسلام و غرب سخن بگويند و چنين نشان دهند آنچه می بينيم، برخورد ارزشهاست. برخی حتی استدلال می کنند اين برخورد بنيادگرايی هاست، از يک سو مذهبی و از سوی ديگر سکولار که به باورهای مذهبی احترام نمی گذارد. اخيرا شمار زيادی از مردان، زنان و کودکان مسلمان از سراسر بريتانيا به لندن آمده بودند تا به سخنان سه روحانی از جمله دو شيخ آمريکايی تبار گوش دهند. در حالی که عمده تاکيد اين رهبران مسلمانان بر گفتگو بود، حسی ملموس از آزردگی خاطر در مورد کاريکاتورهای پيامبر اسلام به چشم می خورد، کاريکاتورهايی که انتشارشان عملی پرخاشگرانه توصيف شده است. اسلام دينی است که به تعليم علم بها می دهد و بسياری راه درازی را پيموده اند تا به سخنان شيخ عبدالله ابن بايه، از روحانيان بلند پايه موريتانی، گوش دهند که در عربستان سعودی تدريس می کند. ولی او از وهابيون تندرو نيست. شيخ ابن بايه خواستار برقراری ارتباط و احترام متقابل شده. وی عضو شورای عالی علمای جهان اسلام است که برای مشکلات بزرگ، مانند کاريکاتورها، راه حلی اسلامی ارايه می دهد. برداشت اين روحانی از برخورد بين دنيای غرب و اسلام چيست؟ او می گويد: "بيشتر از آن که برخورد تمدنها باشد، برخورد دو نظام ارزشی است. يکی نظام ارزشی غربی بعد از دوره روشنگری است و ديگری ارزشهای اخلاقی شرقی. ما آرزو می کنيم اين برخورد پيش نمی آمد، بلکه هماهنگی به چشم می خورد و بجای تمسخر علنی ارزشهای يکطرف، مناظره ای آزاد انجام می داديم." مناظره آزاد بجای آنچه يک روحانی ديگر، حمزه يوسف، "دعوای خيابانی" می نامد. شيخ حمزه يوسف، يک آمريکايی است که به اسلام گرويده و بعد از واقعه يازده سپتامبر دوشادوش جورج بوش ايستاد. او می گويد مناقشه اخير اساسا درباره دين يا برخورد ايدئولوژيها نيست، بلکه بر سر چيزی پيش پا افتاده تر است. اين روحانی به بی بی سی گفته است: "نژادپرستی عموما در فرهنگ سياسی ناپسند است برای همين اسلام بهانه ای برای حمله به مهاجران شده است. اسلام هدفی بسيار آسان برای مهاجمان شده است. فکر می کنم مساله بيشتر اين است تا نوعی مذهبی از برخورد تمدنها. اينها افکار و مفاهيمی رفيع است که کمتر با واقعيت ارتباط دارد. مناقشه از ناهنجاری بشری نشات می گيرد، ناتوانی انسانها برای همگرايی و همزيستی." شيخ حمزه يوسف درباره برخورد ميان جهان بينی دينی و سکولار هشدار می دهد که هردو طرف بايد مراقب باشند به به دامی بزرگ نيافتند. اين روحانی آمريکايی می گويد: "مردم خود را يا بر اساس آنچه دوست دارند، تعريف می کنند، يا آنچه از آن بيزارند. فکر می کنم مذهب اين فرصت را می دهد تا چيزی را دوست داشته باشيد يا از آن متنفر باشيد. يا می توانيد خود را بر اساس عشق به خداوند تبيين کنيد يا نفرت از فردی که دين شما را نمی پذيرد. به نظرم سکولارها همانقدر ممکن است به اين دام بيافتند که مذهبی ها با خطرش مواجه اند، چون سکولارها اغلب خود را با تنفر از فردی تبيين می کنند که سکولار نيست." از بحران کاريکاتورها چنين برمی آيد که تقابلی بين دو دسته ارزشهای مطلق هست: آزادی بيان در يک سو و حق برخورداری از احترام در سوی ديگر. برخی از نويسندگان غربی گفته اند که سکولارها از اهميت باورهای مذهبی چشم پوشی می کنند، هرچند اين باور تاحدودی درست است ولی شيخ زايد شاکر، می گويد که مسلمانان به نوبه خود بايد منبع هويتشان را از نو ارزيابی کنند. اين روحانی می افزايد: "در دنيای مدرن اگر انسان ريشه هويتش را خيلی زياد در دين بداند، يعنی دين هستی اش را تعريف کند، آنوقت انديشه هايش مطلقگرا می شود و وقتی باورهايش مورد تهديد قرار می گيرد، تمام هستی او تهديد می شود. اين شيوه افراطی خودشناسی، تنها می تواند به اعمالی افراطی منجر شود." اين روحانی می گويد که اين نگرش، فرمولی مناقشه آفرين است که به ذهنيت "ما و آنها" دامن می زند، حال آنکه ما به دستورکاری مشترک نياز داريم
سومين نشست جهانی برای بهبود روابط آمريکا و مسلمانان
دوحه، پايتخت قطر ميزبان سومين نشست جهانی آمريکا و مسلمانان است و اين نشست اين بار در شرايطی برگزار می شود که چاپ کاريکاتورهای پيامبر اسلام در چند نشريه اروپايی، خشم مسلمانان نسبت به غرب را به اوج رسانده است. هدف از برگزاری اين نشست گردآوردن سياستگذاران مسلمان از جريانها و فرقه های مختلف برای همکاری در جهت بهبود روابط آمريکا و ملتهای مسلمان است. در اين نشست مباحث مختلف سياسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و مسائل رسانه ها طرح و بررسی می گردد. از طرف آمريکا، کارن هيوز، يکی از معاونان وزارت خارجه در افتتاحيه نشست سخنرانی می کند و آن گونه که عبدالله رميحی معاون وزارت خارجه قطر به خبرنگاران گفته، در اين نشست موضوع تشکيل شورای روابط اسلام و آمريکا به بحث گذاشته خواهد شد. از جمله مشهورترين شرکت کنندگان نشست، امينه ودود، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه مشرتک المنافع ويرجينيا در آمريکاست که با امامت نماز جماعت برای جمعی از زنان و مردان مسلمان در نيويورک خشم بسياری از مسلمانان را برانگيخت. در اين نشست سه روزه هفتصد نفر از 38 کشور شرکت دارند و از جمله ديگر شرکت کنندگان مشهور آن اکمل الدين احسان اوغلو، دبيرکل سازمان کنفرانس اسلامی و بی نظير بوتو نخست وزير پيشين پاکستان هستند
استعفای وزير کابينه ايتاليا در ارتباط با کاريکاتورها
يکی از وزيران مشاور کابينه ايتاليا که با پوشيدن پيراهنی منقوش به کاريکاتورهای پيامبر اسلام خشم مسلمانان را بر انگيخته بود استعفا کرده است. روبرتو کالدرولی يک روز پس از آنکه اقدامش منجر به بروز خشونت در ليبی شد و دست کم ۱۰ نفر کشته به جا گذاشت، عقب نشينی کرده است. در حمله شورشيان به سفارت ايتاليا در شهر بنغازی در ليبی، بخشی از ساختمان کنسولگری به آتش کشيده شد. پيشتر سيلويو برلوسکونی، نخست وزير ايتاليا خواستار استعفای آقای کالدرولی شده بود. وی در مصاحبه با راديويی در ايتاليا گفت که سياست دولتش احترام به دين اسلام است. حمله به کنسولگری ايتاليا در شهر بنغازی ليبی، تازه ترين اعتراض از رشته اعتراض های جهان اسلام به انتشار کاريکاتورهای پيامبر اسلام در روزنامه های اروپايی است. اين خشونت ها زمانی شدت يافت که پليس کوشيد مانع ورود صدها تظاهرکننده به ساختمان کنسولگری در شهر بنغازی شود. گفتگو با کارن داويدخانيان، روزنامه نگار در ايتاليا -- برنامه جام جهان نما دولت ليبی عامل خشونت ها را گروهی کوچک و بی مسئوليت خواند. اعتراضات در بريتانيا در همين حال مسلمانان معترض در لندن برای سومين هفته متوالی، دست به تظاهراتی گسترده زده اند تا خشم خود را عليه کاريکاتورهای پيامبر اسلام ابراز کنند. پليس می گويد قبل از شروع تظاهرات به سمت هايد پارک، ۱۰۰۰۰ نفر در ميدان ترافالگار گردهم آمده بودند. در اين ارتباط کسی دستگير نشده است. اين تظاهرات توسط کميته عمل مسلمين که مساجد و گروه های محلی را نمايندگی می کند ترتيب داده شده است. از زمان چاپ کاريکاتورها، اعتراضات مشابه در گوشه و کنار جهان گاه به خشونت گرائيده است. اين کاريکاتورها ابتدا در ماه سپتامبر در يک روزنامه دانمارکی چاپ شده بود اما اخيرا برخی از مطبوعات اروپايی مجددا آنها را چاپ کردند که اين اقدام، خشم مسلمانان را برانگيخت. از جمله در پاکستان، تظاهرات اعتراض آميز روز جمعه، ۱۷ فوريه، برای پنجمين روز متوالی ادامه يافت و پليس برای متفرق کردن بيش از هزار تظاهرکننده در شهر کراچی به استفاده از گاز اشگ آور متوسل شد. بيشتر مدارس و دانشگاه های پاکستان برای جلوگيری از پيوستن دانشجويان به تظاهرات تعطيل شده اند. تاکنون ۳ نفر در لاهور در جريان تظاهرات خشونت آميز کشته شده اند. قربانيان اين گونه تظاهرات در پاکستان به ۵ نفر رسيده است
Europe's Angry Muslims Robert S. LeikenFrom Foreign Affairs, July/August 2005
Rally to protest cartoons of Prophet Muhammad held in NYC